بعد از هزار و یک شب خواندن
خوابیدن
از خانه خارج میشود یک جفت
در کوچه غوغا کردهاند
گنجشکها
تا صف اتوبوس
پای درختی که جیک تو جیک
اشغال شده
بر گونه
درست سر سیاهی خال
مرد
اینگونه خالی میکند بوسه
زن هم برای اینکه شوی اشک ندهد
سرش را
یک کاره برمیگرداند
از گونههاش که جای کبود ریمل پاک میکند
دوباره برمیگردد
گنجشکی
بر شاخه دیگر نمانده
عشق و نزاع، محوریتی که جهان حول آن می چرخد و این علاقه و جنگ ابدی که هرگز برنده و بازنده نداشته، پارادوکسیست در حال تکرار که در عین پیچیدگی پر از جذابیت است. فراز و فرود و البته ملال و تلخی ست که در مجموع ساختار و فرم زندگی را تشکیل می دهد. هر انسانی فارغ از جنسیت و نژاد، با این پارادوکس دست و پنجه نرم کرده و در این میان شاعر یا نویسندهای که زندگی را بازنویسی می کند، دست به بازسازی این پارادوکس زده و منشی خودویژه به آن می دهد تا تصویری از این جریان ثبت شده و نگاهی تازه تولید شود. شعر «گنجشک ها» تصویری کوتاه اما تاثیرگذار از این پارادوکس است که با رویکرد نشانه شناسی و ساختارگرایی جزیی نگر به نقد آن می پردازم.
«بعد از هزار و یک شب خواندن
خوابیدن
از خانه خارج می شود یک جفت
در کوچه غوغا کرده اند
گنجشک ها
تا صف اتوبوس
پای درختی که جیک تو جیک
اشغال شده»
در سطر اول شعر که به «هزار و یک شب» اشاره شده ما با دو نوع نشانه طرفیم. هزار و یک شب می تواند اشاره به مدت زمانی طی شده باشد (که نزدیک سه سال است) و در عین حال که رابطه ی پیرامتنی با کتاب «داستانهای هزار و یک شب» دارد. در سطر بعد متوجه نوعی رابطهی بینامتنی هم با خود کتاب میشویم. هزار و یک شب خواندن می تواند نشانه ی نوعی نزاع هم باشد که با ماجرای هزار و یک شب قصه گویی شهرزاد برای نجات جان خود، اینهمان شده است و برداشت دیگر میتواند خواندن کتاب هزار و یک شب باشد. در سطر بعد /از خانه خارج می شود یک جفت/، زن و مردی را می بینیم که بعد نزاع یا یک خواب راحت پس از خواندن هزار و یک شب از خانه خارج شده و وارد کوچهای می شوند که صدای گنجشکها /در کوچه غوغا کرده اند/ اشغالش کرده و تا وقتی که به ایستگاه اتوبوس برسند این صدا ادامه پیدا می کند. /پای درختی که جیک تو جیک/ اشغال شده/ بازی زبانی «جیک تو جیک» نشانهایست که میتواند نمایهای از جیکجیک گنجشک ها روی درخت باشد و یا ازدحام مردمی که کنار درختی برای صف اتوبوس جمع شده اند. در واقع شاهد نوعی این همانی هم هستیم که صدای گنجشک ها بدل به صدا و شلوغی ناشی از ازدحام مردم میشود.
«بر گونه
درست سر سیاهی خال
مرد
اینگونه خالی میکند بوسه
زن هم برای اینکه شوی اشک ندهد
سرش را
یک کاره برمیگرداند»
در این قسمت ما با دو نشانه طرف هستیم /بر گونه/ درست سر سیاهی خال/ مرد/ اینگونه خالی میکند بوسه/ مرد گونهی خالدار زن را میبوسد و زن که دچار احساسات شدید شده برای پنهان کردن اشکهایش (شوی اشک ندهد) پشت میکند به مرد، این برداشت با برداشتی که در سطرهای اول (هزار و یک شبخوانی) به آن اشاره شد همخوانی دارد اما در عینحال با توجه به نشانه ی هزار و یک شب که گفتیم میتواند نشانهای از نوعی نزاع بین دو نفر باشد. تصویر دیگری که به مخاطب ارائه میشود سیلی زدن و یا تف کردن مرد روی صورت زن است که باعث رنجش و گریه و در نهایت پشت کردن زن به مرد میشود.
«از گونههاش که جای کبود ریمل پاک میکند
دوباره برمیگردد
گنجشکی
بر شاخه دیگر نمانده»
در این سطر /از گونه هاش که جای کبود ریمل پاک می کند/ که در آن با پاک کردن اشک های زن روبهرو میشویم، با توجه به نشانهی بوسهی مرد، این اشکها باعث ریزش سیاهی ریمل روی گونهی زن شده و در طرف دیگر با توجه به نشانه ی سیلی زدن مرد، باعث کبودی صورتش شده که آن را پاک کرده و برمیگردد سمت مرد. /گنجشکی /بر شاخه دیگر نمانده/ نماندن گنجشکی بر شاخه میتواند نشانهای از رفتن گنجشکها و ساکت شدن آن فضای پرهیاهو باشد که با سطرهای اولیه شعر در ارتباط است و در عین حال رفتن مرد را تداعی می کند که زن تا صورتش را برمی گرداند دیگر او را نمیبیند. نه تنها او را نمی بیند بلکه عدم حضور مرد باعث ایجاد حس خلوت و تنهایی شدیدی در وجودش می شود که دیگر آن ازدحام و شلوغی را هم نمی بیند و در واقع رفتن مرد با رفتن گنجشکها اینهمان میشود.
در پایان همانطور که در مقدمه اشاره کردم شعر «گنجشک ها» تصویری کوتاه از بازسازی یک پارادوکس است، پارادوکسی که با نشانههای مختلف و تصاویری عینی در طول شعر نشان داده شده و در حوزه ی ساختار نشانهای به خوبی از پس خود برآمده و در نهایت به فرم معنایی ویژهای می رسد؛ خوانش این شعر با توجه به تصاویر عینی اش علاوه بر اینکه مخاطب را وارد نوعی سینمای متنی می کند، نوعی فضای تجربی و زیستی را هم در ذهن تداعی می کند، سکانسی از یک اتفاق ساده که در عین پیچیدگیاش زندگی را فریاد میزند.
سرمتن :گفتاری در باره "فایل شعر2"...
ما را در سایت سرمتن :گفتاری در باره "فایل شعر2" دنبال می کنید
برچسب : «گنجشک,فاطمه,قهرمانی, نویسنده : mkalejsherg بازدید : 221 تاريخ : دوشنبه 30 مرداد 1396 ساعت: 0:53